حکومت ديني نبايد به دين حکومتي تبديل شود!(به توصیه استادربانی بزرگوار)
در آستانه عيد سعيد فطر قصد داشتيم با آقاي دکتر مصطفي کواکبيان دبير کل حزب مردم سالاري و مدير مسوول روزنامه گفت وگويي انجام دهيم; اما مشغله ايشان به ويژه نامه به دليل جلسات مجلس شوراي اسلامي، موجب شد انجام اين گفت وگو در موعد مقرر براي انتشار در ويژه نامه امکان پذير نشود. با اين وجود ايشان متن سخنراني خود در همايش اخلا ق در سياست را که در سال 1386 ايراد شده در اختيار ما قرارداد تا در روزنامه چاپ شود چرا که اين روزها موضوع اخلاق در سياست، همچنان گمشده برخي محافل سياسي و اجتماعي ماست. متن اين سخنراني را تقديم حضورتان مي کنيم:
دبير کل حزب مردم سالاري در همايش اخلاق در سياست، مقاله خود را با عنوان عوامل تبديل سياست اخلاقي به اخلاق سياسي و به تعبير ديگرعوامل موثر در تبديل حکومت ديني به دين حکومتي ارائه کرد.
اين مدرس دانشگاه با بيان اين که تبيين دقيق جايگاه اخلاق در سياست در وهله اول موجب جلوگيري از بي اعتقادي مردم به اساس ديانت خواهد شد، افزود: بسياري از مردم نمي توانند در زمان حاکميت ديني بين اعمال حاکميت و کارويژه هاي اساسي دين تفکيک قائل شوند; از اين رو هر کار حکومت به پاي دين نوشته مي شود.
وي با يادآوري اين نکته که امام خميني(ره) بارها فرموده اند حکومت گران کاري نکنند که در نظام اسلامي کارهاي آنها به پاي دين نوشته شود، افزود: لذا اگر سياست، اخلاقي و ديني نباشد نه تنها حکومت مدعي دين مداري، خدمتي به دين نکرده است، بلکه پايه هاي اعتقادي مردم را هم سست مي کند.
مديرمسوول روزنامه مردم سالاري با بيان اين که تبيين ماهيت واقعي سياست اخلاقي موجب جلوگيري از رواج سکولاريسم خواهد شد، افزود: اگر سياست ما اخلاقي و ديني نباشد به تدريج زمينه هاي بي اعتقادي مردم به حکومت ديني نيز فراهم خواهد شد.
اين استاد دانشگاه با طرح اين پرسش که چرا اين روزها مجددا بحث همبستگي دين و سياست ضرورتي اجتناب ناپذير در محافل علمي و دانشگاهي شده است، گفت: مگر غير از اين است که اوايل پيروزي انقلاب شکوهمند اسلامي چندان نيازي به چنين مباحثي نبود; اما به ميزان آن که ما از سال هاي اول انقلاب فاصله گرفته ايم متاسفانه به جاي سياست اخلاقي، اخلاق ما سياسي شده است و در نتيجه سکولاريسم هم بسيار قوي تر از گذشته ما را تهديد مي کند.
کواکبيان در بخش ديگري از سخنانش تاکيد کرد: در صورتي که حد و رسم دقيق و منطقي دو مفهوم اخلاق و سياست را دقيقا تعريف کنيم نه تنها به ضرورت تلازم منطقي بين اين دو مقوله دست خواهيم يافت، بلکه خواهيم دانست که در سياست معطوف به اهداف حقيقي، بدون اخلاق، سياست موضوعيتي نخواهد داشت. در اخلاق همه جانبه نگر در تمام زواياي زندگي بدون سياست نمي توان به اوج تکامل اخلاقي و رشد فضايل انساني رسيد. سياست در نگاه دقيق همان تدبير امور مردم نه صرفا در جنبه مادي بلکه در جنبه معنوي هم خواهد بود که بدون هدايت اخلاقي راه به جايي نخواهد برد.
دبير کل حزب مردم سالاري با اعتقاد به اين که اخلاق پرهيزکارانه و جداي از اخلاق ستيز در وسط معرکه جامعه و سياست و حکومت، نهايتا مي تواند يک عابد زاهد و معتکف منزوي از مردم تحويل اجتماع دهد گفت: شکي نيست که براي تبيين جايگاه اخلاق در سياست و رعايت قواعد اخلاقي در عرصه هاي سياسي مي توان علاوه بر آيات و روايات و احاديث و سيره نظري و عملي ائمه معصومين(ع)، به انديشه هاي سياسي متفکران برجسته اسلامي همچون محمد غزالي ، خواجه نصيرالدين طوسي ، فارابي، ابن سينا، ابن رشد اندلسي و امثالهم حتي انديشمندان قبل و بعد از قرون وسطي نيز مراجعه کرد; چرا که جز معدود افرادي همچون ماکياولي ديگران قطعا منکر اخلاق در سياست نيستند.
کواکبيان افزود: اين مساله نشان مي دهد که مشکل ما چندان در ابعاد نظري اين موضوع نيست، بلکه آنچه در اين ميان مهم است آن است که متاسفانه کميت اين مقوله در عمل سياسي مي لنگد; از اين رو در اين گونه همايش ها تا آن جا که مي توانيم بايد راهکارهاي کاربردي براي چگونگي رعايت قواعد اخلاقي در عرصه هاي سياسي ارائه دهيم.
دبير کل حزب مردم سالاري در ادامه سخنانش به بيان 10 عامل تبديل سياست اخلاقي به اخلاق سياسي پرداخت.
کواکبيان از ابزاري ديدن دين و احکام شريعت به عنوان اولين عامل ياد و به برخي بداخلاقي هاي سياسي در اين زمينه و استفاده ابزاري از ديانت و شريعت اشاره کرد و گفت: نبود موضع گيري برخي از نهادهاي ديني در مقابل جريان توهين به پيامبر اکرم(ص) در ماجراي آزمون ضمن خدمت فرهنگيان و يا بي توجهي به نظر مراجع تقليد در ماجراي دستور ورود زنان به ورزشگاه ها، يا مساله اي که در ترکيه پيش آمد و يا عدم موضع گيري در مقابل انتشار رمان يکي از نويسندگان خارجي و يا تفاوت در موضع گيري هاي مربوط به کف زدن جوانان و امثالهم از نمونه هاي اين مساله است.
اين استاد دانشگاه با تاکيد بر اين نکته که ما بر اين باوريم که اجراي احکام شريعت همانگونه که واقعيت اين احکام را شکل دهد، نه تنها وظيفه حکومت ديني است، بلکه همه ما بر آن اصرار داريم گفت: البته هرگز نبايد اين احکام شرعي وسيله اي براي حفظ قدرت دست اندرکاران و توجيه ندانم کاري هاي آنان باشد.
دبير کل حزب مردم سالاري ترجيح فرماسيون ديانت به جاي تحقق فنداسيون آن و به عبارتي شکل و قالب احکام و حفظ ظواهر آن بدون توجه به محتواي واقعي احکام شرعي را دومين عامل دانست و در همين زمينه بر ضرورت تعظيم شعائر الهي اشاره کرد و ضمن تاکيد بر حفظ و پاسداشت ارزش ها و شعارهاي ديني، با شکلي و قالبي برخوردکردن با اين شعائر مخالفت کرد.
کواکبيان آن چه نمونه هايي در ارتباط با مراسم مذهبي تاسوعا، عاشورا و دور ماندن از اهداف نهضت حسيني و پرداختن به شکل و شمائل قهرمانان کربلا و چاپ و انتشار پوسترهايي در اين زمينه از سوي برخي نهادهاي قدرت مي ناميد را نمونه هايي از اين عامل دوم برشمرد.
اين مدرس دانشگاه زمينه سازي براي خرافه گرايي ها، اوهام طلبي ها و بيهوده بافي ها را عامل سوم دانست و با اشاره به اين که در اين زمينه حتي امثال ناطق نوري هم فرياد اعتراضشان به برخي از اين خرافه گرايي ها بلند مي شود گفت: اين که گفته مي شود در فلان روستا از فلان درخت خون مي چکد و يا در بهمان منطقه فلان پيرزن بيماران را شفا مي دهد و امثالهم از جمله اين اوهام طلبي ها و خرافه گرايي هاست.
وي با تاکيد بر اينکه بايد شاهد اراده جدي از سوي مسوولان ذيربط براي مقابله با اوهام گرايي ها و خرافه پرستي ها باشيم در عين حال رياکاري ها، دروغ گويي ها، وعده هاي فريب کارانه، تهمت زدن ها و تملق گويي ها را عامل چهارم دانست و افزود: در آستانه انتخابات مجلس شوراي اسلامي شاهد وعده دادن هاي توخالي توسط برخي افراد هستيم.
کواکبيان با تاکيد بر ضرورت وفاي به عهد ادامه داد: عده اي تصور مي کنند مي توانند با ظاهرسازي ها خود را حزب اللهي بدانند در حالي که فرسنگ ها از حقيقت حزب الله و اسلام فاصله دارند.
اين مدرس دانشگاه نبود انطباق بين گفتار و رفتار برخي مسوولان را عامل پنجم عنوان کرد و با بيان آيه سوم سوره صف تاکيد کرد: چگونه کساني که خودشان بهشتي نيستند مي توانند ديگران را بهشتي کنند.
اين فرمان خداوند است که نبايد کساني که خودشان پايبند عملي گفتارهاي خويش نيستند ديگران را به آن رفتارها توصيه کنند.
وي با اظهار تاسف از اين که منش و روش و برخوردهاي عملي بسياري از افراد با شعارها و گفتارهاي آنها انطباق ندارد گفت: اين از بزرگترين عوامل ضربه به اساس اعتقاد جوانان محسوب مي شود.
مدير مسوول روزنامه مردم سالاري آنچه را تلاش برخي براي حاکميت تک صدايي در جامعه و جلوگيري از پلوراليسم با ترويج قرائت رسمي از دين خواند، عامل ششم دانست و تاکيد کرد: هر چند جوهره دين امري ثابت است، اما فهم هاي متفاوتي نسبت به حقيقت دين وجود دارد و ما نبايد مانع فهم هاي متفاوت شويم، بلکه بايد اجازه دهيم همه صداهاي جامعه اسلامي شنيده شود و قطعا نبايد اجازه دهيم با نشنيدن صداها رفته رفته حکومت ديني جاي خود را به دين حکومتي بدهد.
وي در همين زمينه بر اين نکته تاکيد کرد که آزادي هاي مشروع مصرح در قانون اساسي نبايد صرفا به دليل حفظ قدرت از سوي برخي، محدود شود.
کواکبيان مطلق انگاري در همه امور را عامل هفتم دانست و با اشاره به کتاب طبايع الاستبداد از مرحوم عبدالرحمان کواکبي بزرگترين استبدادها را استبداد ديني دانست و بر اين نکته تاکيد کرد که به ميزاني که از روش هاي مردم سالارانه فاصله بگيريم و حق و حقوق مردم را ناديده انگاريم و افکار عمومي را در تصميمات مدخليت ندهيم، به همان ميزان به سمت دين حکومتي حرکت کرده و از حقيقت حکومت ديني جدا شده ايم.
وي افزود: بر عکس هر چه به دموکراتيزاسيون بپردازيم و به ماهيت واقعي مردم سالاري در همه ابعاد حکومتي عمل کنيم، به گونه اي که مردم بر تمامي اعمال و رفتارهاي حاکمان نظارت و دقت داشته باشند توانسته ايم سياست اخلاقي و حکومت ديني را به صورت واقعي پاس بداريم.
دبير کل حزب مردم سالاري زندگي خصوصي زمامداران حکومتي را عامل هشتم عنوان کرد و گفت: مردم به زمامداران خود و زندگي خصوصي آنها نگاه مي کنند، ساده زيستي عملي و نه شعاري و رعايت اصول واقعي بيت المال و جلوگيري از پديده آقازاده ها و امثالهم از نمونه هاي اين مساله هستند .
وي به استناد سفارش هاي حضرت امام خميني(ره) در اين زمينه ، رعايت زي طلبگي براي علما و ساده زيستي براي حاکمان را گوشزد کرد و گفت: زي طلبگي علما و ساده زيستي حاکمان بزرگ ترين رمز حفظ سياست اخلاقي و پيشرفت حکومت ديني است.
اين مدرس دانشگاه هم چنين آنچه را دوري متوليان دين از هدايت اخلاقي جامعه و پرداختن به امور غير ضروري خواند عامل نهم برشمرد و با طرح اين پرسش که چرا در مجالس مذهبي ما نبايد علماي ديني به وظيفه ارشاد و تبليغ و جايگاه واقعي خودشان مشغول باشند و در عوض عرصه براي برخي «مداحان بي سواد» باز باشد گفت: چرا بايد مداحاني که حتي به علما نيز اعتنايي ندارند و همه وقت مجالس و مردم را مي گيرند عرصه برايشان باز باشد.
کواکبيان تاکيد کرد: اگر علماي برجسته ما به جايگاه واقعي تبليغ و فضيلت و اخلاق مردم بپردازند در جهت حفظ سياست اخلاقي منطقي بهتر مي توانند به وظيفه خود عمل کنند.
دبير کل حزب مردم سالاري جابه جايي نهادهاي ديني و حکومتي را عامل دهم دانست و با تاکيد بر اين که دين و سياست به هم مرتبط هستند و همبستگي بين اين دو در اسلام وجود دارد گفت: اين به مفهوم اين نيست که لزوما نهادهاي ديني کارويژه هاي حکومتي پيدا کنند يا نهادهاي حکومتي جاي نهادهاي ديني نشانده شوند; از اين رو بايد از حوزه هاي علميه ، مساجد، حسينيه ها، تکايا و مراکز ديني انتظار کارويژه هاي خودشان را داشت.
دلنوشته ها و حرف های دل الهام